فرقه اسنیان؛ عقاید و آداب اجتماعی و مذهبی

مقدمه

اسنیان یکی از مهمترین فرقه های نخستین یهود و گروهی از زُهاد یهودی‎اند که حدود دو قرن پیش از میلاد و تقریبا در دوره ظهور مکابیان یا حشمونائیان به همراه دو فرقة دیگر یهود به وجود آمدند و با خراب شدن اورشلیم، آنان نیز مانند صدوقیان و بعضی فرقه های دیگر از بین رفتند و جز نامی از ایشان باقی نماند، تا اینکه نیم قرن پیش به سال 1947، برخی آثار مکتوب آنان همراه با نسخه هایی از عهد عتیق که تحریر کرده بودند، در غارهای فلسطین در کرانه بحرالمیت به دست آمد و مقداری از نقاط ابهام مربوط به اعتقادات و جامعه آنان حل شد. 

ریشه و معنی لفظ «اِسِن»

ظاهرا اسنیان خود این عنوان را بر خویش اطلاق نمی کردند و در طومارهای بحر میت نیز این نام نیامده است بلکه نخستین بار نویسندگان یونانی آن را به کار برده اند. دربارة ریشه و معنای این واژه نظرات بسیاری مطرح شده است.

برای لفظ «اسن» معانی همچون: پرهیزکار (از ریشه حسیدیم)، زاهد (از ریشه سریانی هاسه)، افراد خاموش (از ریشه حسائیم) و شفادهنده (از ریشه آرامی سایا) ذکر کرده اند. شاید درست‎ ترین قول دربارة ریشة واژة اسنیان نظریة «گریتز» باشد که آن را مقتبس از لغت آرامی «سایا» به معنای شفا دهندگان دانسته است. در طومارهای بحر میت نیز بر مساله شفا دادن تاکید خاصی شده و افزون بر آن ظاهرا اسنیان در طبابت دست داشته اند.

آداب اجتماعی اسنیان

این قوم که به چهار هزار نفر می رسید، در منطقه ای میان «اریحا» و «عین جدی» در ساحل غربی دریای سیاه سکونت داشتند و بیشتر در اجتماعات کوچک زندگی می کردند. آنان با این که قربانی های خود را به معبد اورشلیم تقدیم میداشتند ولی در اجرای مراسم معبد شرکت نمی جستند. هنگامی که میهمان یا تازه وارد بر آنان وارد میشد، وسایل راحتی او را فراهم میکردند. با غریبه ها و زیردستان مانند دوستان صمیمی خود رفتار میکردند. از دیگر آداب آنان، پرهیز از تدهین بود و به طهارت اهمیت زیاد میدادند و همواره لباس سفید را به جهت پاکی آن می پوشیدند به همین علت آنان را «مغتسلون» (غسل کنندگان) میخواندند. هرگونه فعالیت با اجازة رهبر گروه صورت میگرفت، مگر یاری رساندن و محبت کردن به دیگران. در بین آنان افراد بیمار و مست از احترام و توجه بییشتری برخوردار بودند.

آداب مذهبی اسنیان

از مهم‎ترین آیین های آنان، نیایش صبحگاهی، پیش از طلوع خورشید بود. در این زمان از مسائل دنیوی سخن نگفته و فقط دعا میخواندند و طلوع خورشید را تقاضا میکردند. کار و فعالیت آنان که کشاورزی و کاردستی بود بعد از طلوع خورشید آغاز می شد و بعد از 5 ساعت کار مداوم، همگی در یک مکان جمع شده و کتانی به کمر می‎بستند و با آب سرد استحمام می‎کردند. سپس لباس مقدس پوشیده و در مکانی خصوصی که تازه واردان اجازة ورود به آن را نداشتند جمع شدند و با خواندن دعای شکرانه توسط یکی از روحانیون، غذا صرف مینمودند. بعد از غذا نیز علاوه بر خواندن دعای آغازین، خداوند حیات بخش را تعظیم و ستایش میکردند. سپس جامة مقدس را کنار گذاشته و تا شب و هنگام شام و اجرای همین مراسم، به کار می پرداختند.

ازدواج در نگاه اسنیان

اسنیان از لذت های دنیوی اجتناب می‎کردند و حبس نفس و امتناع از شهوات را از بزرگترین ویژگی های اخلاقی به شمار می آوردند. از آنجایی که اسنیان از ازدواج دوری می گزیدند، برای ادامه حیات اجتماع خود، فرزندان دیگران را که داوطلب گرویدن به آنان بودند پذیرفته و آنها را مطابق با اصول تعالیم خود آموزش می دادند.

مالکیت خصوصی در نگاه اسنیان

اسنیان مالکیت فردی را قبول نداشتند آنها از ثروت و برده داری هم به دلیل این که همگی باید در یک سطح و به طور مشترک از امکانات و احوال بهره ببرند، متنفر بودند.

جایگاه رهبری در فرقه اسنیان

یکی از مهم‎ترین آیین های آنان، امتحان خویشتن داری و بردباری شخص داوطلب تازه وارد بود. رهبران اسنیان مجاز نبودند از قدرت خود برای اهداف شخصی استفاده کنند و باید سوگند یاد میکردند که مقررات و تعالیم گروه را بدون هیچ کم و کاست نشر دهند و از کتب مقدس و نام فرشتگان با دقت حفاظت نمایند. اگر کسی از این مقررات سرپیچی میکرد از اجتماع طرد میشد. آنان در محاکمه نیز دقت زیادی داشتند و هرگز در دادگاهی که اعضای آن کمتر از 100 نفر بودند، حکم نمیکردند.

اعتقادات اسنیان

اسنیان خود را فرزندان نور میخواندند که چشم به راه پادشاه نور هستند و در مقابل، دیگران را اولاد ظلمت می شمردند که «فرشتة تاریکی» و اهریمن بر آنان حکومت می کند. آنها معتقد بودند که همه چیز تحت امر خداوند است و آنان باید برای دست یابی به صداقت بکوشند. در بین آنها اعتقاد جبری مذهبانه رواج داشت ولی مجازات ابدی را قبول نداشند و به جاودانگی روح معتقد بودند. اسنیان بر این باور بودند که روح از زیباترین مادة اثیری نشأت گرفته است و پس از مرگ هنگامی که روح از قید و بندهای جسم آزاد میشود، شاد و مسرور به سوی بالا صعود میکند. این اندیشة اسنیان شباهت بسیاری به اندیشة ایرانیان و یونانیان داشت. این قوم به پیشگویی نیز اعتقاد داشتند و پیشگویان ماهری هم از بین آنان برخاست. اسنیان در حفظ قوانین روز سبت (شنبه یا شبات) از همه یهودیان سختگیرتر بودند.