فرقه فریسیان؛ تاریخچه، عقاید و رابطه آن با مسیحیت

مروری بر تاریخچه فریسیان

نهضت مکابیان حرکتی بود که یهودیان تحت حاکمیت شهریاران سلوکی ـ جانشینان اسکندر مقدونی در سوریه- پدید آوردند. اسکندر تربیت‌شده ارسطو و تحت تأثیر وی بود. او پیش از این­که عنصری نظامی باشد، عنصری فرهنگی بود. از این رو، همزمان با فتوحات سرزمین‌هایی مانند ایران، آسیای صغیر، هندوستان، سوریه و مصر به ترویج فرهنگ یونان اقدام کرد. در این فرآیند عقاید و اندیشه‌های قوم یهود مورد تهاجم تمدن یونان قرار گرفت.

گروهی از یکتاپرستان یهودی به نام «حسیدیم» در مقابل این تهاجم قیام کردند. این مقاومت تا زمان مکابیان ادامه یافت. خاندان مکابی از متتیای کاهن و پسرانش یوحنا، یهودای مکابی، الیعازار و یوناتان بودند. آنان در برابر حاکمان ستمگر سلوکی، که فرهنگ یونانی را ترویج می‌کردند، مقاومت یهودیان را رهبری کردند. قیام یهودیان یکتاپرست منجر به استقلال یهودیان شد. در این دوره، یهودیان به دو فرقه فریسیان و صدوقیان تقسیم شدند.جنگ و نزاع بین این دو گروه، حکومت صدساله مکابیان را ضعیف و زمینه را برای سلطه رومیان مساعد کرد. سرانجام یکی از سرداران رومی به نام «پومپه» بخشی از سوریه را در سال 63 ق.م از حاکمیت مکابیان درآورد. سال‌های 142 ق.م تا 63 ق.م،دوران استقلال یهود، دوره مکابیان نام دارد.

عتیقه جات و آثار مقدس مکابیان در کلیسای سانت اندرو در شهر کلن (آلمان) نگهداری می شود.

فریسی کیست؟

کلمه فریسی در عبری به معنای عزلت طلب است. در زبان عبری به افرادی که خود را از دیگران جدا می سازند نام پروشیم (جمع پاروش به معنی جدا شده) اطلاق می شود. بدین جهت این گروه را «پروشیم» یا «فریسیان» می خواندند. این لقب بر جدایی و امتیاز آنان دلالت دارد. فریسیان به گروهی از آرامی های یهودی گفته می شود که با دو گروه صدوقی ها و اسینی ها در تضاد بودند.

فرقه فریسیان

فریسیان جزء علما و بزرگان ملت بودند، و بیشتر کرسی ها در مجلس سنهدرین به آنها تعلق داشت. این فرقه دو قرن قبل از میلاد پدید آمد و تاکنون هم اکثریت یهود از آن هستند. اصل این فرقه به فرقه حسیدیم (به معنای پارسایان) بر می گردد. فرقه حسیدیم سه یا چهار قرن قبل از میلاد برای زدودن آثار بت پرستی و انحراف میان یهودیان پدید آمد. آنان در جنگهای مکابیان شرکت داشتند و در راه دین جانبازی کردند و شهید شدند. در قرن هجدهم نیز موج تازه ای به نام حسیدیم میان یهودیان شرق اروپا پیدا شد که از این حرکت الهام می گرفت. فریسیان یک قرن قبل از میلاد از میان حسیدیم برخاستند. به عقیده ی برخی «کنیسا»، با ثبات ترین و پایدارترین نهادی بود که فریسیان بنیاد نهادند. برخی دیگر ایجاد «کنیسا» را به دورانی قبل از فریسیان منتسب می دانند.

نمای بیرونی کنیسه یوسف آباد، یکی از بزرگترین کنیسه‌های تهران

عقاید فریسیان

فریسیان از نظر فکری با صدوقیان تضاد و مخالفت روشنی داشتند. این فرقه خدا را از جسم و صفات جسمانی منزه می دانست. همچنین در مسائل مربوط به جبر و اراده آدمی راه میانه ای را پذیرفته بود. آن ها برخلاف صدوقی ها به ملائکه، روح، دادگاه عدل الهی، قیامت و رستاخیز مردگان و همچنین اساطیر اعتقاد داشتند می داد. آن ها همچنین معتقد بودند ارواح نیک، حیات جاودانی یافته و ممکن است به بدن‏های نیک انتقال یابند (تجدید حیات)، و ارواح شریر به عذاب جاودان محکوم می‏شوند. فریسیان به عبادات از جمله نماز و غیره اهمیت می دادند و در جامعه یهود موقعیت خوبی به دست آوردند و اکثریت تابع آنان شدند.

فریسیان برخلاف صدوقی ها اعتقاد داشتند تمامی شریعت یهود که از طرف خداوند نازل شده، در تورات موسی (ع) ثبت نشده است. آن ها به تورات اکتفا نمی کردند و علاوه بر عهد عتیق که تورات مکتوب نامیده می شد، به تورات شفاهی نیز معتقد شدند. تورات شفاهی گفته های حکیمانه دانشمندان یهود است که به عقیده آنان نسل به نسل از زمان حضرت موسی (علیه السلام) برای قوم یهود باقی مانده است. آن ها از این سنت شفاهی برای تفسیر و توجیه تورات استفاده می کردند. این گفته ها در فاصله قرن دوم تا پنجم میلادی، در کتابی بسیار بزرگ به نام تلمود جمع آوری شده و زیربنای فکر و اعتقاد بنی اسرائیل قرار گرفته است.

فریسیان دارالعلم های مختلفی تشکیل دادند و اوقات خود را صرف مطالعه در دقایق تورات کردند و نکته های تازه ای به دست آوردند. به عقیده آنان در تورات حتی یک حرف کم یا زیاد یا بی مورد و فاقد معنا و مقصود نیست، بلکه درون هر حرف و کلمه ای اسراری نهفته و رموزی خفته است.

وجوه اختلاف فریسیان و صدوقیان

1. صدوقیان معتقد بودند تورات غیر قابل تفسیر و تاویل است و باید فقط ظاهر آن را پذیرفت. اما فریسیان قائل به تفسیر و تاویل بودند.
2. صدوقیان قائل به جسمانیت خداوند بودند (چون تورات را قابل تاویل و تفسیر نمی دانستند ظاهر آیاتی که دلالت بر تجسیم خداوند وجود دارد، مثل آیه کشتی الوهیم با یعقوب، را می پذیرفتند) اما صدوقیان قائل به عدم تجسیم خداوند بودند.
3. صدوقیان بر خلاف فریسیان، به وجود رستاخیز، قیامت و دنیای اخروی اعتقادی نداشتند.
4. صدوقیان معتقد بودند ملت یهود باید با سایر ملت ها ارتباط بگیرد تا از طریق داد و ستد با آن ها نیرومند گردد، اما فریسیان قائل به برتری ملت یهود بودند و معقتد بودند نباید با سایر ملت ها تعامل کرد.
5. صدوقیان معتقد بودند عبادت باید تنها در معبد مقدس (بیت المقدس) انجام بگیرد. اما فریسیان می گفتند عبادت در هر مکانی می تواند انجام شود.

فریسیان از منظر انجیل

امور داخلی یهود در فاصله بازگشت از بابل تا خرابی دوم شهر قدس در دست حاخامهای فریسی و گاهی صدوقی بود. همچنین آنان با حضرت عیسی مسیح (علیه السلام) بسیار مخالف بودند و برای تصلیب او تلاش کردند. نام فریسیان به تکرار، در اناجیل چهارگانه آمده است. فریسیان به صفت خودپرستی، کبر و ریا مشهور بودند و در ردیف مخالفان درجه یک حضرت عیسی (ع) قرار داشتند، حضرت عیسی (ع) به شدت به آنها حمله می کرد و آنها را «رهبران کوران» نامید که به تقوی و نیکی خود فخر می کنند.

فریسیان با توجه به تصویری که از آنان در «اناجیل اربعه» و «اعمال رسولان»‌ ارائه شده، طبقه ‏ای از معلمان شریعت بودند که به سبب توانایی و مهارتشان در امور شرعی و دارا بودن رهبری دینی از منزلتی والا در میان یهودیان برخوردار بودند.

فریسیان در عصر کنونی

در قرون اخیر، فریسیان از نظر شیوه عبادت و برخی مسائل ینی و فرهنگی به دو دسته تقسیم می شوند: اشکنازی و سفاردی. اشکنازی ها به یهودیان اروپا و به ویژه آلمان اطلاق می شود. این دسته از یهودیان 80 درصد جمعیت یهودیان دنیا را شامل می شود. سفاردی ها به اعقاب یهودیان اسپانیا که در چند مرحله از آن کشور رانده شدند و به کشورهای مختلف رفته اند، اطلاق می شود. عبادت یهودیان ایران به شیوه ی سفاردی است.

مولف: سید ابوالفضل ساقی

منابع مورد استفاده:

• آشنایی با ادیان بزرگ، حسین توفیقی، صص 126 -127 ، چاپ 16 ، انتشارات سمت ، مرکز تحقیق و توسعه ی علوم انسانی ، موسسه فرهنگی طه و جامعه المصطفی العالیه
• دانشنامه ی صهیونیسم و اسرائیل، مجید صفاتاج
• مقاله نهضت مکابیان، جواد باغبانی، نشریه معرفت ادیان، شماره اول ، زمستان 88
• مقاله فریسیان پارسایان یهود، الیس ریوکین، ترجمه محمدجواد شمس، نشریه معارف، نشریه مرکز نشر دانشگاهی، دوره هیجدهم، شماره 3 آذر- اسفند 1380