تاریخ یهود 8: گوساله پرستی بنی اسرائیل

موسی پس از ابلاغ دستورات و مفاد عهد یهوه به بنی اسرائیل، از آنان بیعت گرفت و پس از انجام تشریفاتی به امر خدا به همراه یوشع به بالای کوه طور رفت تا سنگ لوحه های تورات را دریافت کند. او قبل از رفتن هارون را جانشین خود در میان بنی اسرائیل قرار داد. به روایت تورات موسی 40 شبانه روز در کوه بود. خدا در کوه طور دستور ساخت معبدی گران قیمت که غالبا اشیاء و مصالح آن از طلای خالص، نقره، برنج، یاقوت، عقیق و پارچه ها و پرده های قیمتی است را صادر نمود و امر کرد که هارون و نسل هارون در خدمت معبد و باصطلاح کاهنان معبد باشند.(خروج28: 1 و خروج 30:30) یهوه  امر نمود که این کاهنان در معبد باید به البسه ی زینتی و گرانبهای خاصی ملبس باشند. جزئیات ظاهری این لباس ها در فصل 28 تا 30 سفر خروج وارد شده است.

تاخیر موسی در بازگشت از طور و ساخت گوساله زرین

پس از گذشت 40 روز قوم یهود گلایه کنان نزد هارون آمدند و از تاخیر موسی شکایت کردند و گفتند معلوم نیست چه بر سر موسی آمده است. صبر ما تمام شده و ما خدایی می خواهیم پس برایمان خدایی بساز. به روایت تورات، «هارون» برادر موسی، امر کرد طلاهایی که یهودیان از مصر با خود آورده اند را جمع آوری کنند. هارون با گداختن آن طلاها، گوساله ای زرین ساخت و گفت این همان خدایی است که شما را از مصر نجات داده، پس او را عبادت کنید و برایش ذبح نمایید. هارون فردا را عید اعلام کرد و امر به عیش و نوش و لهو و فساد داد. بنی اسرائیل نیز چنین کردند.

هارون در حال طراحی و ساخت گوساله طلایی (فیلم ده فرمان 1956)

دیدگاه اسلام نسبت به ساخت گوساله توسط هارون

متون اسلامی تمام این اتهامات نسبت به هارون را تکذیب نموده و گمراهی و گوساله پرستی قوم یهود را به فردی بنام «سامری» منتسب می دانند.(طه85) مطابق آیات و روایات اسلامی هارون تمام تلاش خود را به کار بست تا مانع کار سامری گردد تا حدی که نزدیک بود او را به قتل برسانند.(اعراف150) در متون یهودی چنین شخصی با چنین پیشینه و کارنامه ای مشاهده نمی شود. سامری پس از این عملش مورد نفرین موسی قرار گرفت و به بیماری روانی مادام العمری مبتلا شد.(طه97و98)

بازگشت موسی از طور

در حالیکه بنی اسرائیل از عبادت یهوه بازگشته بودند و به پرستش خدای طلایی روی آورده بودند یهوه ماجرا را به موسی اطلاع داد. یهوه به موسی گفت: «اکنون مرا بگذار تا خشم من بر ایشان مشتعل شده ایشان را هلاک کنم و تو را قوم عظیم خواهم ساخت.» (خروج32: 10) موسی نزد یهوه به تضرع و التماس افتاد و او را از هلاکت بنی اسرائیل صرف نظر داد. موسی همراه دو لوحه ای که به تاکید تورات، خدا شخصا بر آن مطالبی نوشته بود از کوه طور پایین آمد. در راه صدای هلهله و ولوله ای به گوش می رسید به گونه ای که یوشع که موسی را همراهی می نمود به موسی گفت: «در اردو صدای جنگ است.» (خروج32: 17)

موسی از کوه طور بازگشته و یوشع به او می گوید :سرو صدای جنگ و دعوا از اردوگاه می آید (فیلم ده فرمان 1956)

 

موسی به اردوگاه نزدیکتر شد و گوساله ای طلایی را دید در حالیکه قومش مشغول رقصیدن و عیش و نوش بودند. موسی از مشاهده ی چنین صحنه ای بشدت خشمگین شد و دولوحه را به زمین کوبید و آن ها را شکاند. سپس «گوساله ای را که ساخته بودند گرفته به آتش سوزانید و آنرا خرد کرده نرم ساخت و بر روی آن آب پاشیده بنی اسرائیل را نوشانید.» (خروج32: 20) در قرآن چنین آمده که موسی گوساله را سوزاند و خرد کرد و ذرات و خاکستر آن را در دریا ریخت.(طه97)

مطابق روایت تورات موسی درحالیکه بشدت خشمگین بود هارون را مورد ملامت قرار داد و از او در این باره توضیح خواست. هارون گفت این قوم تمایل به انحراف دارند و پس از رفتن تو و تاخیرت در بازگشت مرا تحت فشار قرار دادند و از من خدایی خواستند و من هم برایشان خدایی ساختم.

مجازات گوساله پرستی بنی اسرائیل چه بود؟

موسی نزد قوم آمد و عرضه داشت: «هر که به طرف یَهُوَه باشد نزد من آید.»(خروج32: 24) به روایت تورات از میان بنی اسرائیل همه ی بنی لاوی نزد موسی آمدند. موسی به ایشان گفت یهوه امر کرده از این دروازه تا آن دروازه راه بروید و با شمشیر هرکه بدستتان رسید را بکشید ولو اینکه برادر یا دوستتان باشد. همه ی فرزندان لاوی چنین نمودند و توبه ی آن ها مقبول واقع شد. در آن روز حدود 3 هزار نفر از بنی لاوی کشته شدند. در متون اسلامی نیز به این عذاب و کشتار جمعی اشاره شده است (بقره54) اما در خصوص اینکه بنی لاوی بوده اند یا دیگر قبایل سخنی به میان نیامده است.

آیا بنی اسرائیل همچنان قوم برگزیده خدا ماند؟

موسی به قوم خود گفت نزد پروردگار می روم تا شاید بتوانم برایتان از او بخشش طلب کنم و گناه شما را نزد خدا شفاعت نمایم. موسی نزد یهوه قوم خود را شفاعت می کند. یهوه مجازات و مواخذه ی افراد خطاکار را به روز دیگری موکول می کند(خروج32: 34) روشن نیست که این روز از روزهای آخرت است یا دنیا. این نکته به صراحت در قرآن بیان شده که بنی اسرائیل پس از آگاهی از ماهیت پوچ گوساله سامری پشیمان شده و توبه کرده اند(اعراف149)، اما توبه ی آنان پذیرفته نشد و خدا آنان را به عذابی نزدیک وعده داد.(اعراف 152)

از آیات تورات و به طریق اولی از آیات قرآن دانسته می شود چون یهودیان از عهدالهی تخطی کردند و گوساله پرست شدند و بعد از آن فساد کردند و یهوه آن ها را نبخشید فلذا از برگزیدگی خارج شده و نتیجه عمل به عهد (برگزیدگی) تحقق نیافته است. یکی از شرایط برگزیدگی قوم یهود عمل به فرامین دهگانه تورات بود ولی در این ماجرا بنی اسرائیل از فرمان اول (سجده و عبادت نکردن بت ها) با وقاحت هرچه تمام تر تمرد و نافرمانی کردند و بت پرست شدند آن هم پس از مشاهده ی معجزات بسیار نظیر عذاب های فرعونیان، شکافت نیل، نزول من و سلوی، اژدها شدن عصای موسی و ... .

تحلیل اختلاف روایت تورات و قرآن در نقش هارون و سامری

از طرفی تورات هارون و نسل او را تکریم نموده و از سویی در این آیات (32خروج) گوساله پرستی قوم یهود را منتسب به او می داند. یهودیان برای رفع این تناقض گویی آشکار دست به دامن توجیهاتی شده اند از قبیل اینکه هارون سعی می کرده وقت کشی کند تا موسی زودتر برسد. و نیز اینکه قوم یهود او هارون را به ساخت مجسمه مجبور نکرده اند بلکه آن قوم غیربنی اسرائیلی که از مصر با آنان آمده بودند هارون را تهدید کردند. لذا هارون از ترس جان خود آن گوساله را ساخت.

درباره وقت کشی باید گفت ساخت مجسمه مستلزم کنده کاری و منبت کاری و صیقل و صافکاری است و ساخت آن چه توسط هارون باشد چه توسط هرکس دیگر، نیاز به زمان دارد. اما سوال این است که آیا غیر از هارون کس دیگری مجسمه سازی بلد نبود؟

اگر کس دیگری نبوده هارون نباید قبول می کرده و اگر هم ازین بابت کشته می شده ایرادی وارد نبوده زیرا در این صورت قوم بی بت می ماندند و مشرک نمی شدند و آن 3000 نفری که به روایت تورات کشته شدند، کشته نمی شدند.

اگر کس دیگری غیر از هارون قادر به مجسمه سازی بوده چه لزومی داشته هارون خود مجسمه بسازد و فساد و کفر قوم موسی را رهبری کند؟ از روح کلام تورات چنین بر می آید که هارون خود نیز نسبت به بت پرستی قوم بی تمایل نبوده چرا که برای این بت پرستی اعلام عید نموده و خود نیز راسا رهبری این فضاحت را بدست گرفته است.

اما ایراد دیگری که می توان بر توجیه یهودیان گرفت این است که بر چه اساس «تهدید کردن هارون به ساخت گوساله» را به غیربنی اسرائیلیان نسبت می دهید؟ تورات در این باره سکوت کرده و فقط «لفظ قوم» را بکار برده است. از این تناقض گویی های تورات و توجیهات ضعیف یهودیان چنین نتیجه می شود که تورات دستخوش تحریف واقع شده و بلاشک کسی جای اسم «سامری» را با «هارون» عوض کرده است. با تعویض هارون و سامری، تمام قطعات این پازل در جای خود قرار می گیرند و جای هیچ شبهه ای باقی نمی ماند.